Twee nieuwe meeldauwsoorten voor Nederland

Deze gastblog is geschreven door Otto Brinkkemper. Otto heeft een flinke bijdrage gedaan aan het soortenjaar door intensief te zoeken naar meeldauw soorten. Dit zijn schimmels die een witte waas op planten maken. De verschillende meeldauwsoorten hebben vaak maar één of enkele waardplanten en zijn in Nederland nog relatief weinig onderzocht.

Het boekje Meeldauwen van België en Nederland van Raf Leysen (2017, 3e druk) biedt een overzicht van ruim 210 soorten die reeds gevonden zijn of hier te verwachten zijn. Hiervan blijken er al 100 waargenomen te zijn in Nederland, maar er is mogelijk nog een hoop te ontdekken! Uitgaande van de plantensoorten worden de daarop voorkomende meeldauwsoorten beschreven, met hun onderscheidende kenmerken. Het beoordelen van die kenmerken vereist wel microscopisch onderzoek. Daarbij gaat echter een wereld aan vormen voor de onderzoeker open.

Ingekrulde magnoliameeldauw – Erysiphe magnifica

In het kader van het 5000-soortenjaar heb ik dit jaar wat extra aandacht besteed aan meeldauwen in de Gelderse Poort. Al in juli diende zich de eerste meeldauw aan, en wel op de bijzondere waardplant Hokjespeul (Astragalus glycyphyllos). Daarop blijken maar liefst vier verschillende meeldauwsoorten te kunnen voorkomen. Twee opties vielen direct af, maar om te bepalen of hier sprake was van Erwtenmeeldauw of van Gewone-hokjespeulmeeldauw waren rijpe sporen in de vruchtlichaampjes (chasmotheciën) vereist, en die waren er nog niet. Na nog wat mislukte pogingen om Hokjespeul met rijpe meeldauwsporen te vinden, leverde een gerichte zoektocht met Niels Eimers op 10 augustus wel resultaat op. Op meerdere plaatsen waren de sporenzakjes (asci) en de daarin aanwezige ascosporen voldoende ontwikkeld om Gewone-hokjespeulmeeldauw (Erysiphe astragali) te kunnen vaststellen. De zeer lange, draadvormige aanhangsels van de chasmotheciën en het aantal asci van meer dan acht sloten Erwtenmeeldauw uit (afb. 1a-b). De determinatie werd bevestigd door meeldauwvalidator Anneke van den Berg, maar de soort kon niet worden ingevoerd op www.waarneming.nl. De soort was namelijk nieuw voor ons land!

In september trof ik op Gewone ossentong (Anchusa officinalis) flink wat meeldauw aan die wel direct zonder problemen te determineren was. Het aantal sporenzakjes en het aantal van 3-4 ascosporen daarin (afb. 1c) wezen eenduidig op ossentongmeeldauw (Erysiphe lycopsidis). Ook deze soort bleek nieuw te zijn voor Nederland!

Beide soorten zijn inmiddels aangemeld om aan de Nederlandse soortenlijst van paddenstoelen toe te voegen. Zodra deze geaccepteerd zijn, kunnen de soorten toegevoegd worden aan de lijst. In totaal zijn het afgelopen jaar zo’n vijftig verschillende soorten meeldauwen aangetroffen in de Gelderse Poort. In afb. 2 zijn nog wat voorbeelden weergegeven van de vormendiversiteit.