Euneura stomaphidis (foto: Jochem Kühnen)

Jochem doet wel vaker uitzonderlijke ontdekkingen, en ontdekt ook regelmatig nieuwe soorten voor Nederland, maar deze keer heeft hij een spectaculaire ontdekking gedaan. Dit is Euneura stomaphidis, een soort die niet alleen nieuw is voor de Gelderlandse Poort, niet alleen nieuw voor Nederland, maar nieuw voor Europa! Sterker nog, deze soort is alleen nog maar bekend uit Japan! Deze soort heeft een uiterst complexe relatie waarbij maar liefst vier andere soorten betrokken zijn.

Laten we bij het begin beginnen: zoals bij alle relaties is dat een plant, in dit geval Schietwilg – Salix alba. Schietwilg is de waardplant voor de verborgen levende stamluis met de naam Stomaphis longirostris, die diep tussen de schors zit. Stamluizen hebben een uitzonderlijk lange steeksnuit om het sap uit de boom te kunnen zuigen. De stamluis is afhankelijk van een mier die hem beschermt, in dit geval Glanzende houtmier – Lasius fuliginosus. De mieren krijgen in ruil voor de bescherming honingdauw van de luizen. De mier beschermt de luis tegen predatoren, maar dat lukt ze niet altijd. Er zijn wespjes die onopgemerkt bij de luizen kunnen komen. In dit geval is dat vermoedelijk Protaphidius wissmannii. Deze legt eitjes in de adulte stamluizen. Deze eitjes ontwikkelen zich tot larven en eten de bladluis dan van binnen op. Hierbij mummificeert de bladluis, hij verkleurt en zwelt langzaam op. Zodra de larven zich ontwikkeld hebben tot adult, sluipen ze door een gat in de rug van de luis hun schuilplaats uit.

Volg je het verhaal nog? Want het wordt nog één stap complexer. Nu pas komt Euneura stomaphidis aan bod. Dit is een wespje dat eitjes legt in de larven van het vorige wespje (Protaphidius wissmannii). Dit doet hij door gemummificeerde luizen te zoeken en daar zijn eitjes bij in te leggen. De larven die uit deze eitjes komen, eten vervolgens de larven van het andere wespje. Dat betekent dat in de dubbel geparasiteerde luizen uiteindelijk alleen adulten van het tweede wespje overleven.

Deze uiterst complexe relaties hebben ook erg mooie namen. Schietwilg is de waardplant voor de stamluis. De stamluis leeft van de wilg, maar zonder deze hierbij te doden en heet daarmee een parasiet. De houtmier en de stamluis hebben voordeel aan elkaar, dit wordt mutualisme genoemd. De wesp Protaphidius wissmannii eet de stamluis (de gastheer) van binnen op en doodt daarmee de luis. De wesp is daarmee geen parasiet, maar een parasitoïde. Ten slotte eindigen we met Euneura stomaphidis die de vorige wesp doodt. Dit wordt daarmee een hyperparasitoïde genoemd. Dergelijke complexe relaties ontstaan alleen maar in stabiele ecosystemen, want als één van deze soorten zou verdwijnen, dan verdwijnen ook alle soorten die hiervan afhankelijk zijn.

Het onderzoek is nog niet definitief, het eerste wespje Protaphidius wissmannii is nog niet ontdekt en kan dus nog niet bevestigd worden. Deze vliegt vermoedelijk eerder uit en is daarom gemist. Het tweede wespje is reeds via specialisten bevestigd. Komend jaar gaat Jochem dit verder onderzoeken in de hoop deze complexe relatie te kunnen bevestigen.

Klik op deze link om te zien hoeveel en welke waarnemingen er al zijn gedaan in het 5000-soortenjaar.
Klik op deze link voor een overzicht van alle foto’s van de week.